تخییر تکوینیتخییر تکوینی به تخییر بین انجام و ترک یک شیء، بدون نیاز به حکم شرع یا عقل اطلاق می‌شود. ۱ - تعریفتخییر تکوینی اصطلاحی است که توسط میرزای نائینی در بحث دوران امر بین محذورین مطرح شده و عبارت است از تخییر نفس الامری واقعی که بین انجام و ترک یک شیء برای هر انسانی ثابت است، و به دلیل حصول فی نفسه، نیاز به جعل شرعی یا عقلی ندارد. ۲ - توضیحمیرزای نائینی معتقد است در باب دوران امر بین محذورین هیچ یک از اصول عملیه جاری نمی‌شود، و در وجه عدم جریان اصل تخییر (شرعی و عقلی) می‌گوید: جعل تخییر توسط شارع - چه تخییر ظاهری و چه تخییر واقعی - در جایی است که تخییر فی نفسه حاصل نباشد، و الاّ از قبیل تحصیل حاصل و محال می‌شود، و در دوران امر بین محذورین، این تخییر فی نفسه حاصل است، زیرا مکلف یا عمل را انجام می‌دهد و یا ترک می‌کند. تخییر عقلی نیز جاری نیست، زیرا تخییر عقلی در جایی است که دو طرف تخییر دارای ملاک و مصلحت باشد، مثل: باب تزاحم ، که عقل از روی ناچاری و به دلیل عدم امکان جمع بین دو طرف، حکم به تخییر می‌دهد، ولی در دوران امر بین محذورین چنین نیست، بلکه در عالم واقع فقط یکی از دو طرف ( فعل یا ترک ) دارای ملاک و مصلحت است. [۴]
تهذیب الاصول، سبزواری، عبدالاعلی، ج۲، ص۱۷۷.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۲۹۶، برگرفته از مقاله «تخییر تکوینی». |